На тезгата каде што работи на Горниот Источен дел на Мeнхетн, Шах Алам, 74 годишен човек, продава десетици банани дневно по 35 центи секоја, или четири за долар. Тој остварува добра заработка со евтино овошје надвор од аукциската куќа Sotheby’s, но внатре, бананите можат да се продадат за милиони.
Минатата среда, Алам продал банана која, кратко потоа, ќе биде продадена на аукиција како дел од апсурдно уметничко дело, за 6,2 милиони долари.
Неколку дена по продажбата, додека Алам стоел под дождот на Јорк авенија и Ист 72-ра улица, одвојувајќи ги бананите од гроздовите, дознал од новинар што се случило со неговото овошје: тоа било залепено за ѕид како дел од уметничко дело на италијанскиот уметник Маурицио Каталан и продадено на Џастин Сан, кинескиот основач на криптовалутната платформа.
Кога му ја кажале цената, Алам почнал да плаче, пишува New York Times.
„Јас сум сиромашен човек,“ рекол г. Алам, „Никогаш не сум видел толку пари; никогаш не сум имал таква сума.“
Продажбата на оваа банана започнува во 2019 година, кога Каталан го изложил своето дело на Art Basel во Мајами, меѓународниот уметнички саем. Концептуалното дело, составено од три примероци, под наслов „Комедијан“, е имплицитна критика на апсурдноста на уметничкиот свет, што совршено одговара на провокативниот стил на Каталан. Дело доаѓа со упатства за тоа како да се осигура бананата со леплива лента и дозвола за замена кога ќе се расипи. (Каталан изјавил дека ја купил оригиналната банана во супермаркет во Мајами.)
Секоја верзија на делото се продала во Мајами за помеѓу 120.000 и 150.000 долари, предизвикувајќи огромни гужви: перформанс уметник на изложбата ја откинал бананата од ѕидот, ја излупил и ја изел. Каталан бил фасциниран од прашањата што точно сочинува уметност и како таа се вреднува.
Минатата среда, тие прашања од пред пет години изгледале застарени: Понудата за Лот 10 бананата на Алам залепена за ѕид со сребрена лента, започнала со понуда од 800.000 долари. По само пет минути, седум понудувачи ја зголемиле цената над 5 милиони долари.
Уметникот не добил никаква надокнада за продажбата во Sotheby’s, која била направена во име на непознат колекционер, но тој рекол во е-писмо дека е многу среќен со постигнатата цена.
„Искрено, се чувствувам фантастично,“ напишал Каталан. „Аукцијата ја претвори она што започна како изјава во Базел во уште поголем глобален спектакл.“ Тој додал: „Со ова, делото станува саморефлексивно: колку е повисока цената, толку повеќе ја потврдува оригиналната концепција.“
На платформата X, Сан се пофали со своето ново уметничко стекнување и најави дека планира да ја јаде бананата во петок на 29-ти ноември. Тој изјавил дека е почестен што е „горд сопственик“ на бананата: „Верувам дека ова дело ќе инспирира повеќе размислување и дискусии во иднина и ќе стане дел од историјата.“
Нигде во оваа приказна не се споменува Алам. (Карина Соколовски, портпарол на Sotheby’s, потврди дека бананата е купена од штандот каде што Алам работи на денот на продажбата. Самиот продавач не се сеќава на продажбата на тоа специјално овошје.)
Алам, вдовец од Дака, Бангладеш, бил државен службеник пред да се пресели во САД во 2007 година, за да биде поблиску до едно од своите две деца, ќерка му која живее на Лонг Ајленд. Тој вели дека неговиот дом е подрумска соба во која живеат пет други мажи во Parkchester, Бронкс. За својата соба плаќа 500 долари месечно. Неговите смени на штандот за овошје траат 12 часа, четири дена во неделата; за секој час работа, без разлика на времето, сопственикот му плаќа 12 долари. Неговиот англиски јазик е ограничен главно на цените и имињата на неговите производи — јаболка, три за 2 долари; мали крушки, 1 долар секоја.
Тој никогаш не влегол во аукциската куќа. Не би можел ни да ја види уметноста јасно, бидејќи неговото видување е сериозно нарушено, вели тој, бидејќи му е потребна операција за катаракта, која е закажана за јануари.
За Алам, шегата на „Комедијан“ изгледа како да е на негов трошок. Додека група луѓе брзо минувала покрај неговиот агол неколку дена по продажбата, шокот и тагата го опсегнале кога размислувал за тоа кој профитирал и кој не.
„Оние кои го купиле, какви се тие луѓе?“ прашал. „Не знаат ли што е банана?“
Во своето е-писмо, Каталан рекол дека бил длабоко поттикнат од реакцијата на Алам на неговото уметничко дело, но не се согласил со неговата критика. „Реакцијата на продавачот на бананата ме допре длабоко, нагласувајќи како уметноста може да резонира на неочекувани и длабоки начини,“ напишал. „Но, уметноста по својата природа не решава проблеми — ако го правеше тоа, ќе беше политика.“
За Алам, малку се променило откако неговата банана била продадена. На штандот за овошје, сè уште е четири банани за еден долар, или 24.8 милиони банани за 6.2 милиони долари.
Фото: New York Times
